Ümmü’d-Derdâ (r.a)

Ümmü’d-Derdâ
(r.a)










Ümmü’d-Derdâ radıyallahu anhâ,
meşhur sahâbî Ebu’d-Derdâ
radıyallahu anh künyesi ile tanınan Uveymir ibni Mâlik’in âilesi…
Rasûlullah sallallahu aleyhi ve
sellem Efendimizden bir
hayli hadîs-i şerif ezberleyerek rivayet eden, akıllı, bilgili ve
dirayetli bir hanım sahâbî…
O, Medine’li olup “Eslemoğulları”
kabilesine
mensuptur. Asıl adı “Hayre binti Ebi Hadret”tir. Ümmü’d-Derdâ
künyesiyle meşhur olmuştur.
İbnü’l-Esir , Üstülgâbe
adlı eserinde onu, hanım
sahâbîlerin ileri gelenlerinden, âbid- zâhid ve ibadete düşkün bir
hanım olarak zikreder.
Kocası Ebu’d-Derdâ radıyallahu
anh, hikmet sâhibi bir
zâttı. Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi vesellem Efendimiz’in: “Uveymir
ümmetimin
hakîmidir” meth ü senâsına ve iltifatına mazhar olmuş bir
bahtiyardı.
Ümmü’d-Derdâ (r.anha) akıllı,
bilgili, ezberi kuvvetli
bir hanımdı. Fahr-i Kâinat sallallahu aleyhi vesellem Efendimizden
duyduğu veya kocasının nakletmiş olduğu bir çok hadis-i şerifin
yayılmasına vesîle olmuştur. İşittiği hadisleri kendisi bizzat etrafına
anlatarak rivayet etmiştir. Onlardan bir kaçı kütüb-i sittede
geçmektedir.
O, sabırlı, irâdesi güçlü bir
hanımdı. Dünyevî
sıkıntıları fazla dert edinmezdi. Mutluluk ve seâdetin sabırla
kazanılacağına inanırdı. Ama insanoğlunun da bir tahammül gücü vardı.
Onu zorlamamak lâzımdı. Bu konuda onun başından geçen bir hâdise vardı.
Kocasıyla Selmân-ı Fârisi (r.a) arasında geçen bu hâdise şöyle
anlatılır:
Rasûlullah sallallahu aleyhi ve
sellem Efendimiz,
Ebu’d-Derdâ ile Selmân-ı Fârisi (r.anhüma)yı kardeş îlân etmişti. Bir
gün Selman(r.a) ziyaret için gitti. Ümmü’d-Derdâ’yı eski bir kıyafet
içerisinde garib, fakir gördü.
-Neyin var? Niçin üzgünsün? dedi.
Kardeşim Ebu’d-Derdâ
nerede? diye sordu.
Ümmü’d-Derdâ (r.anha) sitemli bir
şekilde :
-Kardeşin Ebu’d-Derdâ, dünyalık
hiç bir şeye ihtiyac
duymuyor. Dünyadan elini eteğini çekti. Geceleri uyumaz oldu diye cevap
verdi.
Selman(r.a) onun bu hâline şaşıp
kaldı. Ne diyeceğini,
nasıl cevap vereceğini bilemedi. Derin bir sükûta daldı. Kendi kendine
kardeşinin gelmesini bekleyip bizzat onunla görüşmeyi hatta geceyi
yanında geçirmeyi düşündü. Bu arada Ebu’d-Derdâ (r.a) eve geldi. Selman
(r.a) üzgün ve suskun bir vaziyette oturmaktaydı. Selâmlaşıp hoş beş
ettikten sonra âilesinin durumunu sordu.
Ümmü’d-Derdâ (r.anha) acele ile
yemek hazırlayıp sofrayı
getirdi. Onlar yemeklerini yerken istirahatleri için yataklarını
hazırladı.
Ebu’d-Derdâ(r.a) kardeşi
Selman(r.a)’a yatağını
gösterdi. Selman(r.a) hemen uyudu. Kendisi ise bir müddet uyuyunca
kalktı. Selman hemen elbisesinden tuttu ve:
“-Ebu’d-Derdâ! Yat uyu! dedi.”
Ebu’d-Derdâ biraz uyudu. Sonra
namaz kılmak için yine
kalktı. Selman onu tekrar tutarak:
“-Ebu’d-Derdâ! Yat uyu! dedi.”
Ebu’d-Derdâ yattı. Gecenin son
üçte biri olunca Selmân-ı
Fârisî (r.a):
“-Ebu’d-Derdâ! Şimdi namaz için
kalk” dedi.
Sabah namazını cemaatle kılmak
üzere beraberce mescide
çıktılar. Namazdan sonra Ebu’d-Derdâ (r.a) kardeşi Selman (r.a) ile
aralarında geçen hadiseyi biraz şikayet edercesine Rasûlullah
sallallahu aleyhi vesellem Efendimize anlattı. Bunun üzerine Efendimiz
(s.a.v):
“-Ebu’d-Derdâ! Bize ruhbanlık
emredilmedi. Selman
doğru söylemiş. Rabbinin senin üzerinde hakkı var. Çoluk çocuğunun ,
ailenin senin üzerinde hakkı var. Vücudunun senin üzerinde hakkı var.
Her hak sahibine hakkını ver.” buyurdu.
Ümmü’d-Derdâ(r.anha) zeki ve
olgun bir hanımdı.
Kocasının halinden anlayan, onun öfkesini , neşesini paylaşan ,
karşılıklı sohbet ederek dertleşen agırbaşlı bir ahlâka sahipti. Onun
bu hâli şu hadislerde açıkca görülmektedir.
Ümmü’d-Derdâ(r.anha) şöyle
anlatır:
“-Ebu’d-Derdâ , bir söz
söylediğinde muhakkak tebessüm
ederdi. Bir gün ona:
“-İnsanların seni
yadırgamalarından korkuyorum!” dedim.
O da bana:
“- Rasûlullah sallallahu aleyhi
ve sellem bir söz
söylediğinde muhakkak tebessüm ederdi” dedi. (Ahmed b. Hanbel, V,
198-199)
Ne samîmi bir ortam!.. Ne sıcak
bir yuva!.. Ne sevgi ve
tebessüm dolu bir âile hayatı!..
Sâlim (r.a) da,
Ümmü’d-Derdâ(r.anha)’nın şöyle
söylediğini işittim diyerek şu rivayeti nakletmektedir:
“Bir gün Ebu’d-Derdâ(r.a) öfkeli
bir vaziyette yanıma
geldi. Kendisine:
-Niçin öfkelendin? Seni kızdıran
şey nedir? diye sordum.
O da şöyle cevap verdi:
“-Vallahi, Muhammed sallallahu
aleyhi vesellem’in ümmeti
hakkında bildiğim tek şey; onların cemaatsiz namaz kılmamalarıdır”
dedi. (Buhari, Ezan 31)
Bu hadis-i şerifin şerhinde
Ebu’d-Derdâ(r.a)’ın sabah
namazına cemaate gelme konusunda gördüğü gevşekliğe kızdığı
kaydedilmektedir.
Ümmü’d-Derdâ(r.anha) kocasından
duyup dinlediği hadîs-i
şerifleri Ebu’d-Derdâ (r.a)’dan rivâyetle Rasûlullah sallallahu aleyhi
ve sellem Efendimiz şöyle buyurmuşlardır diye nakleder. Şöyle ki:
Talha bin Kureyz(r.a)
Ümmü’d-Derdâ’dan, o da
Ebu’d-Derdâ’dan Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in şöyle
buyurduğunu rivâyet etmiştir:
“ Hiç bir kul yoktur ki;
müslüman kardeşinin
gıyabında dua etsin de bir melek de onun için, aynısı sana da
olsun,sana da verilsin demesin.” (Müslim, Zikir 86)
Ne büyük müjde!.. Ne kârlı bir
iş!.. Ne bereketli bir
amel!.. Kardeşin gıyabında yapılan duâya meleklerin; “aynısı sana da
olsun” diye dua etmesi!..
Dua ; akıllı insanın her an
değerlendirmesi gereken
mânevî bir kazanç kapısı!.. Kolayca yapılabilecek bir davranış!..
Mü’min için bir fırsat!.. Ey Rabbimiz! Bizlere de kalbî duâlar
yapabilmeyi nasib et!..
Nimran bin Utbe ez-Zimârî şöyle
anlatır:
Biz yetimdik. Bir gün
Ümmü’d-Derdâ (r.anha)’nın yanına
vardık. Bize şunları söyledi:
-Müjdeler olsun size, ben
Ebu’d-Derda’dan Rasûlullah
sallallahu aleyhi ve sellem’in şöyle dediğini işittim.
“-Şehid, âilesinden yetmiş
kişiye şefaat eder.” (Ebû
Dâvud,Hadis no: 2522)
Yine Ümmü’d-Derdâ(r.anha)
Ebu’d-Derdâ(r.a)’dan
Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in şöyle buyurduğunu rivayet
eder:
-Kim beş şeyi iman ile yaparsa
Cennete girer.
1- Günde beş vakit namazı
abdestlerine, rükûlarına,
secdelerine ve vakitlerine riâyet ederek kılarsa
2- Ramazan orucunu tutarsa
3- Yol masraflarına gücü yeter de
Hacca giderse
4- Gönül hoşluğu ile zekâtını
verirse
5- Emaneti edâ ederse cennete
girer.
Ashâb-ı kiram ona:
“-Yâ Eba’d-Derdâ! Emaneti edâ
etmek ne demek?” diye
sordu. O da:
“- Cünüplükten gusletmektir” diye
cevap verdi. (Ebû
Dâvud, hadis no: 429)
İslâm’ın bütün vecîbeleri bize
birer emânettir.
Ebu’d-Derdâ(r.a) burada gusletmenin önemine işaret etmiştir.
Ümmü’d-Derdâ (r.anhâ) Ebu’d-Derdâ
(r.a)’den naklen
Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in şöyle buyurduğunu söyler:
“Kıyamet gününde mizanda güzel
huydan daha ağır
basacak bir şey yoktur.” (Ebû Dâvud, hadis no: 4799)
Ebu’d-Derdâ radıyallahu anh
rivâyet ediyor:
Rasûlullah sallallahu aleyhi
vesellem’in şöyle
buyurduğunu işittim.
“- Lâneti çok yapanlar kıyamet
günü şefaatçi
olamazlar, şehid de olamazlar.” (Müslim, Birr , 85) Yâni müminler
kıyamet günü muhtaç olanlara şefaatte bulunurken, dilinden lâneti
düşürmeyen kimselerin bu şerefe eremeyecekleri belirtilmektedir. Ayrıca
şehidlik nimetini tadamazlar. Yâni Allah yolunda ölemezler demektir.
Ümmü’d-Derdâ(r.anhâ) Rasûlullah
sallallahu aleyhi
vesellem’in şöyle buyurduğunu Ebu’d-Derdâ’dan işittim diyerek lânet
konusunda şu hadîsi nakleder:
“-Şüphesiz bir kul bir şeye
lânet ederse onun sözleri
semâya yükselir. Sema kapıları kapanır,sonra yere iner. Ardından yer
kapıları kapanır,sonra sağa sola gider. Artık gidecek yer bulamayınca
lânet olunana döner. Eğer o kimse lânete hak kazanmışsa onda kalır. Yok
eğer müstehak değilse lânet söyleyene döner.” (Ebû Dâvud, hadis
no:4905)
Sâlim (r.a)
Ümmü’d-Derdâ(r.anhâ)’dan ; o da
Ebu’d-Derdâ(r.a)’dan rivayetle Rasûlullah sallallahu aleyhi ve
sellem’in şöyle buyurduğunu nakleder:
“- Dikkat! Size oruç,namaz ve
sadaka derecesinden
daha faziletli bir şey haber vereyim mi?”
Ashâb-ı kiram:
“- Evet yâ Rasûlallah!” dediler.
Bunun üzerine Rasûlullah
sallallahu aleyhi ve sellem:
“- İki kişinin arasını bulmak.
Dargınları
barıştırmaktır. Dargın kimselerin arasını ifsad etmek,bozmak ise
(imânı) kökünden kazır” buyurdu. (Ebû Dâvud, hadis no: 4919)
Hadîs-i şerifte geçen nâfile
oruç, namaz ve sadakadır.
Yine Ümmü’d-Derdâ(r.anhâ)
Ebu’d-Derdâ(r.a)’dan naklen
Rasûlullah sallallahu aleyhi vesellem’in şöyle buyurduğunu rivâyet eder:
“- Kim sabah- akşam, “Hasbiyallahu
lâ
ilâhe illâ Hû aleyhi tevekkeltü ve huve Rabbü’l-Arşi’l-Azîm / Allah
bana
kâfîdir. O’ndan başka ilâh yoktur. O’na tevekkül ettim. O, büyük
arşın sahibidir” diye yedi kere söylerse Allah onun
sıkıntılarını giderir” buyurdu. (Ebû Dâvud, hadis no: 5081)
Ümmü’d-Derdâ radıyallahu anhâ
kocası Ebu’d-Derdâ (r.a)’
dan iki sene önce Şam’ da Hazreti Osman radıyallahu anh’ in halîfeliği
zamanında vefat etmiştir.
Allah ondan râzı olsun.
Rabbımız cümlemizi şefaatlerine
mazhar eylesin. Âmin.



Mustafa
Eriş
Altınoluk
Dergisi